- қамал, қорған
- (Крепость)
қоршауда қалған жағдайда ұзақ соғысуға қажетті барлық жабдықпен жабдықталған және қаруланған тұрақты гарнизоны бар, әскери жағынан маңызды мәні бар бекініс пункті (бекіністі қала). Қ. құрлықтық және теңіздік (теңіз жағалауындағы) болып бөлінеді. Алғашында қамалдар жер, тас, ағаш сияқты қарапайым қоршаулармен қоршалған елді мекендер болған. Құл ұстайтын мемлекеттердің қалалары Қ. болып саналатын (Карфаген, Византия, Рим және басқа) қамал-қалалар, сондай-ақ Орта Азияда, Кавказда, Солтүстік Қара теңіз жағалауларында кеңінен тараған. Ежелгі қамалдар жан-жағы домалақ немесе шаршы мұнаралар ұстап тұрған қабырғалардан тұратын көп бұрыш сияқты соғылған. Қабырғаларының биіктігі 9—10 метрге дейін жететін, ал қалыңдығы биіктігінің 1/3 бөлігі болатын. Қабырғалардың үстіңгі жағына тістер мен амбразуралар салынған. Қабырғаның барлық периметрінен жаппай атыс жүргізуге болады. Мұнараларының биіктігі қабырға биіктігінен 1,5—2 есе артық болатын. Артиллерияның шығуына байланысты (XIV ғ.) қабырға биіктігі қысқарып, қалыңдығы үлкейе бастады. XVI—XVII ғасырларда мұнаралар бес бұрыш формалы-бастиондармен ауыстырылды да, ол ХІХ ғасыр дейін қолданылды. ХІХ ғасырдың аяғында бризантты жарылғыш заттар мен снарядтардың шығуына байланысты қамал құрылысына бетон мен сауытты конструкциялар қолданыла бастады. Бірінші дүниежүзілік соғыстың алдында қамалдар үлкен және кіші (маневрлі) болып бөлінді.
Казахский толковый терминологический словарь по военному делу. — Мектеп.